De Bijenkorf in Eindhoven 1969 architect Gio Ponti
Schets van de Bijenkorf Eindhoven uit de bouwhistorische opname van het bureau Van der Hoeven uit 2013.
Filiaal Eindhoven aan de voorzijde.
Medio 1964 presenteerde de directie van de Bijenkorf de architect voor de Bijenkorfvestiging in Eindhoven, de vermaarde architect Gio Ponti. Men had hem benaderd om advies, maar hij bleek zelf bereid te zijn het ontwerp te leveren. De Bijenkorf zocht een architect met een breed en mondiaal wereldbeeld, die in staat was om een representatief gebouw (‘modieus huis van nouveautés’) neer te zetten. En men verwachtte dat een Zuid-Europese architect beter paste bij het ‘meer ontvankelijke en spontanere karakter van de bevolking van de zuidelijke provincies’. Bij de ontwikkeling van de plannen moest Ponti samenwerken met architect Th. Boosten uit Maastricht, die al eerder in opdracht van de Luma Bau AG had gewerkt aan het warenhuisproject aan het 18 Septemberplein. Uit de archiefstukken blijkt niet duidelijk wat de rol van Ponti en Boosten is geweest, maar uit de vele artikelen kunnen wel enige conclusies worden getrokken. Het gebouw bestaat uit een winkel- en dienstengebouw, onderling gescheiden door een ‘transportationwall’. Het winkelgebouw is opgezet als een ‘blinde doos’, zoals ook de Bijenkorfvestiging in Rotterdam. Er is echter een groot verschil. Waar in Rotterdam (in elk geval nog) delen van de constructie kwaliteiten als zichtwerk hebben, is dat in Eindhoven niet meer het geval. Hier prevaleren de wisselende afwerking en inrichting van de winkel compleet. Ook de trappenhuizen zijn veel soberder van opzet en uitvoering. De winkel met een totaal oppervlakte van 10.400 m2 in vier bouwlagen (kelder, begane grond, eerste en tweede verdieping) bevat grote verkoopruimten, verdeeld in vele verkoopafdelingen.
Langs de gevels zijn magazijnruimten, verkoopkantoren en dergelijke gegroepeerd, behorend bij de diverse verkoopafdelingen. Hiermee wordt benadrukt dat de winkel geheel naar binnen is gericht, waar de producten optimaal gepresenteerd kunnen worden. De klant wordt op geen enkele wijze van het doel van zijn aanwezigheid afgeleid, namelijk kopen. In het midden bevinden zich de roltrappen (vernieuwd 2003). In de vier hoeken van het gebouw bevinden zich trappenhuizen, waarvan twee in de transportationwall. Deze trappenhuizen zijn zeer sober van opzet en afwerking, waarmee gebruik wordt ontmoedigd. De roltrappen zijn de primaire verbinding. Klantenliften zijn opgenomen in de transportationwall. Het dienstengebouw bevat in totaal 8 bouwlagen, waarvan een aantal op hetzelfde niveau als in de winkel. Ook dit gebouw heeft betonnen gevels, die bekleed zijn met grijze tegels. In tegenstelling tot het winkelgebouw bevinden zich hier wel vensters, deels in aluminium en deels in staal. Hier bevonden zich kantoor- en bedrijfsfuncties, die licht nodig hadden. Het gebouw heeft een sobere opzet. Indeling en interieur-afwerking zijn eenvoudig. Ook hier is flexibiliteit in de indeling een uitgangspunt, waarmee wijzigingen relatief eenvoudig zijn uit te voeren. Vaste punten zijn wel de goederenliften.
Opening van de Bijenkorf Eindhoven op 18 maart 1969.
Interieurontwerp.
De inrichting van de verkoopruimten geschiedde door het interieur-ontwerpbureau van Harold Barnett te Parijs in nauwe samenwerking met het Bureau Inrichting van de Bijenkorf. Deze inrichting moest niet alleen passen bij het ‘typische eigen gezicht van de Bijenkorf’ maar ook bij de specificaties van de betreffende verkoopafdelingen. Ook het uitgangspunt van verkoop veranderd. Het verkooppersoneel moest zich terughoudender opstellen, want niet (verkoop)gesprekken moesten klanten overhalen tot aankoop over te gaan maar een goede en aantrekkelijke presentatie. Op deze wijze deed de invloed van de zelfbediening zich ook bij de Bijenkorf gelden. Het merendeel van de verkoopafdelingen is ook te vinden in de andere filialen, maar nieuw zijn onder andere: Babygeschenken, Gift-court, Teen-Club (voor meisjes), Dogshop. Honden- trimsalon, Bank, Kadoshop (voor ‘haar’), Cadeaushop (voor ‘hem’), teenclub (voor jongens), Dry-Cleaning. Verder richtte de Bijenkorf Eindhoven zich minder op stedelijk bezoek (bezoekers uit eigen stad), maar op een ruime regio. Voor mensen die van verre komen zijn speciale voorzieningen aanwezig, zoals kinderopvang, espresso-corner en het pancake-restaurant. Op alle verdiepingen lagen afdelingsmagazijnen, gegroepeerd langs de gevels.
Verbouwingen in 1981
In de verbouwingsgeschiedenis van de Bijenkorf van Eindhoven valt een duidelijk verschil te zien tussen het interieur (indeling en inrichting) en exterieur (gevels). Het interieur was ontworpen om op eenvoudige wijze veranderingen in het winkelconcept te kunnen realiseren. Verkoopafdelingen konden eenvoudigweg verschoven, uitgebreid, ingekrompen of vervangen worden. De wanden en plafonds van het gebouw hadden immers een neutrale afwerking, terwijl alle interieurs uit losse panelen en meubilair bestonden. Omstreeks 1980 werden indeling en interieurafwerking grotendeels vernieuwd in het kader van de ‘strategische heroriëntatie’ (1977). Daarbij werd gekozen voor een aanpassing van de commerciële formule, waarbij steeds meer herkenbare winkeltjes in het warenhuis kwamen. Afdelingen verdwenen en artikelen werden steeds meer naar ‘levensstijl’ bij elkaar gebracht. Veel artikelen werden afgestoten, zoals levensmiddelen, radio en tv, fotografie en grote huishoudelijke artikelen. Andere artikelen werden uitgebreid. Mogelijk is de wandschildering van Lucebert in deze periode verdwenen. Ook de interieur-afwerking en inrichting van het restaurant zijn in deze periode geheel vernieuwd (1981). Alleen het glasraam van de glaskunstwerkplaats Venini bleef behouden. Nadien hebben nog vele aanpassingen in de winkel plaatsgevonden, zodat geconcludeerd kan worden dat in het interieur geen oorspronkelijke afwerkingen meer resteren. Alleen in de etalageruimten zijn nog de originele achterwanden bewaard gebleven, voorzien van een breuksteen van witmarmer ('cristallina' op de bouwtekeningen). Wellicht zijn ook de plafonds nog origineel, maar door jongere afwerkingen viel dat niet met zekerheid vast te stellen.
Impressies van het interieur van de Bijenkorf in Eindhoven, 1969.
Het nieuwe restataurant The Kitchen in Eindhoven, 2018.