De oorlogsdreiging
Foto Engelbert Carel Wolsheimer uit 1952 uit persoonlijk archief fam. van Raalte.
Voor een joods bedrijf als de Bijenkorf was de oorlogsdreiging extra acuut. Leo Meyer besloot die oorlog niet af te wachten maar naar Amerika uit te wijken. In zijn afscheidsbrief van 1939 aan het personeel schreef hij: “Juist de groei en beweeglijkheid van het warenhuisbedrijf, de voortdurende verjonging en modernisering, de onafgebroken aanpassing aan hetgeen actueel is, maken het meer dan elders noodzakelijk, dat zijn leiders beschikken over jeugdige veerkracht, ondernemingslust, activiteit en initiatief.” Hij had er dan ook altijd naar gestreefd om jongeren verantwoordelijkheidsgevoel te geven door vrije zelfwerkzaamheid te bevorderen – een streven dat hoorde bij de informele joodse bedrijfscultuur.
Naast mr. Frits Isaac werden twee niet-joodse directeuren aangesteld: de heren E.C. Wolsheimer en G. van der Wal, die op de aandeelhoudersvergadering van 31 oktober 1940 werden benoemd.
Ook Alfred Goudsmit koos er voor om een goed heenkomen te zoeken in het buitenland en stelde de heer Lok Grosheide aan als zijn gevolmachtigde. In die hoedanigheid voerde Grosheide overleg met de Deutsche Revisions- und Treuhand Aktiengesellschaft (DRTAG), waar hij bepleitte dat de overdracht van Goudsmits prioriteitsaandelen zou bijdragen aan de arisering van het bedrijf. De verantwoordelijke directieleden prof. Weijer en Lok Grosheide waren begin 1940 van mening dat de Raad van Beheer en de directie ontdaan moesten worden van de sterk joodse samenstelling. Zij wilden een vijfhoofdige directie, van wie slechts drie leden de statutaire bevoegdheid zouden krijgen.
Naast mr. Frits Isaac werden twee niet-joodse directeuren aangesteld: de heren E.C. Wolsheimer en G. van der Wal, die op de aandeelhoudersvergadering van 31 oktober 1940 werden benoemd. Met name Wolsheimer en van der Wal hebben tijdens de oorlog een hoofdrol vervuld bij alle operationele activiteiten, ondanks de aanstelling door de Duitsers van de heren Graafstal en Gieskens, voor wie een ondergeschikte rol was weggelegd.
Met het vertrek van tientallen joodse medewerkers tijdens de Tweede Wereldoorlog is de afnemende invloed van de joodse cultuur in de Bijenkorf waarschijnlijk al begonnen.
Foto van Gerrit van der Wal uit 1952 uit persoonlijk archief fam. van Raalte.
Instructie Duitse bezetters m.b.t. personeelsaanname en communicatie in de Bijenkorf van 21 maart 1941.